Cần quy hoạch tổng thể dài hạn Hướng tới mục tiêu phát triển bền vững SDG 2030

Tại Hội thảo khoa học quốc gia Các vấn đề kinh tế - xã hội trong thực hiện mục tiêu phát triển bền vững (SDG) 2030 của Việt Nam, do Viện Dân số và các vấn đề xã hội, ĐH Kinh tế Quốc dân (KTQD) tổ chức sáng 9.6, các đại biểu cho rằng, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức để hướng tới phát triển bền vững. Do vậy, đổi mới thể chế, mô hình tăng trưởng cũng như có quy hoạch tổng thể phát triển dài hạn sẽ là giải pháp căn cơ để thực hiện SDG.

Thể chế là rào cản lớn nhất

Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội Lưu Bích Ngọc phân tích, mặc dù thu được những thành tựu nhất định sau 30 năm đổi mới, song Việt Nam vẫn chưa đạt được phát triển bền vững. Đơn cử, ngay với mục tiêu thiên niên kỷ là giảm nghèo, mặc dù “đã đạt được tiến bộ ấn tượng nhất” với tỷ lệ giảm nghèo từ 15,5% năm 2006 xuống còn 7% năm 2015, song vẫn còn hơn nửa các nhóm dân tộc thiểu số đang sống dưới chuẩn nghèo. Đặc biệt, đã xuất hiện các dạng nghèo mới, gồm nghèo lâu năm, nghèo thành thị, nghèo ở trẻ em. “Nếu tính theo chuẩn nghèo đa chiều, 1/3 số trẻ em dưới 16 tuổi là trẻ em nghèo. Tỷ lệ này rất cao ở khu vực nông thôn, vùng Tây Bắc và đồng bằng sông Cửu Long với 52,8% năm 2016”, bà Ngọc nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, “chất lượng và hiệu quả của nền kinh tế còn thấp; tăng trưởng kinh tế chủ yếu theo chiều rộng và dựa vào tăng vốn đầu tư, khai thác tài nguyên thô; tình trạng tái nghèo ở một số nơi và tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên vẫn còn cao; tài nguyên thiên nhiên bị khai thác lãng phí và sử dụng kém hiệu quả, gây ô nhiễm môi trường…” - PGS.TS. Nguyễn Thanh Hà, ĐH KTQD bổ sung vào bức tranh “phát triển chưa bền vững” hiện nay. Cũng theo ông Hà, từ năm 2012, Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020. Đây được coi là cơ hội chuẩn bị tốt nhất cho việc thực hiện SDG 2030 (Chương trình nghị sự 2030 của Liên Hợp Quốc, gồm 17 mục tiêu phát triển bền vững). Việc thực hiện SDG sẽ mang lại cơ hội rất lớn nhằm hướng tới các thay đổi bằng cách đổi mới, áp dụng công nghệ mới và mở rộng quan hệ đối tác, tạo tiền đề để xây dựng chương trình phát triển trong 15 năm tới.

Song, để tiến tới SDG 2030, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Cụ thể, thang bậc về kinh tế tri thức vẫn còn quá thấp so với các nước. Việt Nam cũng chưa có chương trình, kế hoạch hành động, văn bản hướng dẫn tới 2030 mà chỉ có đến năm 2020… Tuy nhiên, “rào cản lớn nhất đối với công cuộc đẩy mạnh phát triển bền vững chính là thể chế. Bây giờ, không chỉ là vấn đề nhóm lợi ích chi phối trong việc ban hành chính sách, mà là các nhóm lợi ích”, ông Hà thẳng thắn.

Xây dựng quy hoạch phải gắn với tiềm năng

Khi bàn đến vấn đề phát triển, chúng ta nói nhiều đến môi trường thể chế, môi trường tự nhiên. Song, theo tôi, có một loại môi trường đang ảnh hưởng cực nặng đến sự phát triển, đó là môi trường xã hội. Chưa bao giờ môi trường này xấu đi như bây giờ, khi tệ nạn xã hội, các loại tội phạm xảy ra ở nhiều nơi, trên nhiều lĩnh vực, kể cả trong giáo dục. Do vậy, cần thực sự quan tâm tới môi trường này đối với sự phát triển để có những quyết sách cho phù hợp”, nguyên Hiệu trưởng ĐH KTQD, GS. TSKH Lê Du Phong.

Đánh giá về tình hình phát triển kinh tế, xã hội thời gian qua, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và môi trường, Ban Tuyên giáo Trung ương Phạm Ngọc Linh cho rằng, “bức tranh nền kinh tế giống như tòa nhà mà chủ nhân vì không có tiền nên phải xây dựng, sắm nội thất một cách chắp ghép, không theo một quy hoạch tổng thể”. Nguyên nhân bởi không liên kết được các loại quy hoạch với nhau. Do đó, việc đầu tiên là phải có quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của cả nước trong một thời kỳ dài, đến năm 2030. Đó không chỉ là sắp xếp lại hạ tầng kỹ thuật mà còn là hạ tầng xã hội, chính trị và cả ngoại giao. Đặc biệt, khi xây dựng quy hoạch dài hạn thì phải phát huy từ tiềm năng của quốc gia. “Việt Nam là nước nông nghiệp thì phải đi lên từ nông nghiệp, chứ không phải công nghiệp”, ông Linh nói.

Nhận định logistics là thành tố cốt lõi cho sự phát triển kinh tế - xã hội song lại đang là điểm nghẽn khi mạng lưới đường bộ rộng khắp nhưng chất lượng kém, năng lực vận tải đường sắt hạn chế; 80% số tàu biển có năng lực vận tải nhỏ, độ tuổi trung bình là 16 - tương đối “già” so với các nước trong khu vực… TS. Đinh Lê Hải Hà, Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, ĐH KTQD cho rằng, để hướng tới SDG 2030, Việt Nam cần phát triển bền vững cơ sở hạ tầng logistics. Do vậy, cần có chính sách phát triển một cách bền vững, chú ý kết nối cả về vật chất và thể chế để có thể đạt hiệu quả cao nhất...

Ngoài ra, trong bối cảnh được dự báo chịu ảnh hưởng lớn do nước biển dâng, theo ThS. Lê Mai Hương, Khoa Kinh tế học, Việt Nam cần hướng tới tăng trưởng xanh. Theo đó, Chính phủ cần đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng của năng lượng tái tạo, đánh thuế carbon và kinh doanh hạn ngạch carbon đối với các hộ gia đình, doanh nghiệp thải ra khí carbon. Đồng thời, cần thay đổi nhận thức của cả xã hội trong việc tiết kiệm năng lượng và tránh chủ nghĩa tiêu dùng…

Các chuyên gia cũng cho rằng, để thực hiện thành công SDG 2030, Việt Nam cần đổi mới về tư duy một cách sâu sắc và toàn diện, đặc biệt trong đội ngũ lãnh đạo, quản lý các cấp… Song song với đó, phải đổi mới thể chế để tạo động lực cho phát triển; đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững, nâng cao năng suất lao động. Ngoài ra, cần hướng tới mục tiêu bảo đảm công bằng trong chăm sóc y tế; đổi mới hệ thống giáo dục để tạo ra cơ hội học tập phong phú, linh hoạt và đáp ứng nhu cầu đa dạng của tất cả học sinh; lồng ghép các mục tiêu bình đẳng giới vào quá trình triển khai thực hiện các chính sách lao động, xã hội ở các cấp và trong phạm vi toàn quốc; phương pháp tiếp cận theo “kết quả” cần được thay thế bằng phương pháp tiếp cận theo “cơ hội” để bảo đảm giảm nghèo bền vững.

Vũ Thủy

http://www.daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=75&NewsId=391330